چرا ماشین ترجمه در ترجمه تخصصی، نه؟؟
در ابتدای سخن به معنی ترجمه می پردازیم ، یک مترجم حرفه ای برای دستیابی به یک ترجمه ی معقول باید در وهله ی اول معنی ترجمه کردن را بداند ، ترجمه یعنی تبدیل زبان مبدا به زبانی دیگر بدون تصرفی در معنی و صورت کلی متن. اما گاهی مترجم با توجه به ساختار کلی متن مجبور به تغییراتی در ترجمه میشود تا متن قابل فهم شده و کلمات با هم ارتباط مناسب داشته باشند . آهنگین بودن متن ترجمه شده برای انتقال راحت تر مفهوم، تاثیر بسزایی دارد.
در آغاز مترجم برای ترجمه ی تخصصی یک متن، باید با یک نگاه کلی متن را بررسی کرده و مفهوم کلی آن را درک کند. سپس ترجمه را به صورت جمله به جمله آغاز کند ، زیرا ترجمه ی کلمه به کلمه انسجام متن مورد نظر را از بین برده و تجربه نشان داده که کلمه ها ارتباط معنایی با یکدیگر برقرار نمی کنند و یکپارچگی معنا و مفهوم از بین می رود. در مواقعی که مترجم ترجمه ی پاراگراف به پاراگراف را انتخاب میکند ، ممکن است که جملات طولانی شده و گاه مشاهده شده است که فعل یا فاعل به کلی فراموش شده است.
ترجمه معمولا با یافتن نهاد و گزاره ی متن آغاز میشود ،که این روش تحلیل دستوری نام دارد .مترجم علاوه بر ترجمه ی دستوری باید با فرهنگ مبدا و حال وهوای کلی نوشته ارتباط برقرار کند که به آن تحلیل کلام میگوییم.
همانطور که میدانید ترجمه آمیزه ای از هنر و علم به طور همزمان است ،ترجمه ی خوب میتواند به یک اثر اعتبار ببخشد و ترجمه ی بد اعتبار یک اثر خوب را زیرسوال ببرد.
مترجم برای ارائه ی بهترین ترجمه در ابتدا باید به زبان مادری خود تسلط کامل داشته داشته باشد ، به عنوان مثال زبان پارسی را با همه ی اصول و قواعد زبان شناسی بشناسد و قادر به نگارش متون در حالت های مختلف زبان مادری اش باشد. در مرحله ی بعد مترجم باید به زبان مقابل اشراف کامل داشته باشد گاهی وقت ها در متن جملات در حالت عادی بیان نمی شوند و به هیچ وجه به صورت تحت اللفظی یا حتی ترجمه جمله ای به معنای صحیحی ختم نمی شود، لذا مترجم باید حتی به ضرب المثلها و اصطلاحات رایج در آن زبان اشراف داشته باشد. از این رو آشنایی با کنایه ها و طنز های عامیانه کارساز خواهد بود. گام بعدی تسلط کامل به موضوع مورد ترجمه است ، گاهی فقط دانستن زبان مقصد کافی نمی باشد و اینجاست که باید با لغات تخصصی مرتبط با متن نیز آشنایی داشت. مثلاً اگر موضوع متن در زمینه پزشکی، عمران، فلسفه و غیره باشد نیازمند اشراف و آشنایی مترجم با آن زمینه می باشد.
یک مترجم خوب باید امانتدار خوبی هم باشد، به این معنی که مترجم باید همواره محتوای متن را بر اساس نگارش مولف ترجمه کند و دیدگاه و نظر خود را به آن اعمال نکند. ورود دیدگاه مترجم به متن ، اعتبار علمی و ادبی آن مورد خدشه قرار می دهد. اگر مترجم نظر مخالفی نسبت به نظر مولف دارد می تواند در بخش پاورقی یا به صورت مکتوبی جداگانه آنرا به نویسنده منتقل کند.
حال میخواهیم به یکی از انواع بسیار مهم و چالش برانگیز در بحث ترجمه بپردازیم که آن ترجمه ی تخصصی است. همه ی مواردی که در بالا ذکر شد برای ترجمه ی تخصصی باید رعایت شود علاوه بر آن ها ، یکی از معضلات ترجمه تخصصی، انتخاب معادلهای درست برای واژگان و اصطلاحات علمی است. به طور کلی معادلی مناسب خواهد بود که برای مخاطبان متن آشنا یا حداقل قابل فهم باشد.
مشکلی که در بسیاری از متون تخصصی دیده می شود این است که مترجم واژگانی را به عنوان جایگزین اصطلاحات رایج در آن علم انتخاب میکند و این واژه ها در زبان اهل آن علم رایج نیستند. حتی گاهی کلمات یا اصطلاحاتی مشاهده شده اند که پس از بررسی های بسیار متوجه میشویم که مترجم اولین شخصی است که آن اصطلاح را در این علم استفاده می کند. به این ترتیب افراد برای فهم متن دچار مشکل میشوند.
برای درک بهتر گفته ها مثالی میزنیم : فرض کنید یک ترجمه انگلیسی به فارسی در زمینه تخصصی مدیریت داریم. در گرایش های مختلف مدیریت وقتی می خواهیم ترجمه ای انجام بدهیم ، باید بدانیم که کلمات تخصصی زیادی وجود دارد. برای یک ترجمه ی تخصصی روان و قابل فهم ابتدا باید کلمات تخصصی در گرایش های مختلف در مدیریت ،مانند مدیریت مالی،مدیریت جهانگردی ،مدیریت بانکداری وغیره آشنایی کامل داشته باشیم. بنابر این مترجمی که ترجمه ی این متن را انجام میدهد باید در رشته ی مدیریت تحصیل کرده باشد یا کارشناس زبان باشد. هرگز نمیتوانیم یک مترجم که کار های پزشکی را ترجمه میکند بیاوریم و بگوییم کار مدیریت را ترجمه کند. شاید در نگاه اول ترجمه ای که انجام میدهد برایمان قابل قبول باشد اما وقتی ریزبینانه کار را بررسی میکنیم متوجه اشکالات بسیار زیادی در کار میشویم.
در مواردی دیده شده که در ترجمه ی تخصصی از گوگل یا دیگر ماشین های ترجمه استفاده میکنند و کلماتی که در هر رشته و زمینه ،معنای خاص خود را دارد ،گوگل براساس پیش فرض خود یک ترجمه ی عمومی به آنها ارائه میدهد و متن مورد ترجمه سرشار از اشتباهات خواهد بود.
یک مترجم متخصص با لحظه ای تامل میتواند به این نتیجه برسد که فردی که مقاله ای برای ترجمه به ایشان سپرده است ،آیا خود نمیتواند متن مقاله را در گوگل کپی ،پیست کند و همان ترجمه ی اشتباه را استفاده کرده و برای آن پولی نپردازد؟
